Science and Education https://openscience.uz/index.php/sciedu <p>The scientific journal “Science and Education” is an open-access journal and the main task of the journal is to highlight the achievements, problems, and prospects of science and education, in particular, the history and stages of development of science and education in Uzbekistan, development paths, scientists who have made a great contribution to science and education in Central Asia, as well as in world science and education. Also the goal of the scientific journal “Science and Education” is to inform the scientific community about the problems of improving research and innovation in this area, to further increase the interest of the younger generation in science and education, and to express the scientific views of experts and scientists.</p> Open Science LLC en-US Science and Education 2181-0842 Bioethics as a new direction in the moral and ethical discourse of modern society https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6915 <p>In today’s article, we live in a time in which time and space are moved towards upgrade, human space is getting into the ground of development and scientific innovations, and we are living in an era. it has been explained that since thousands of years, the human being has always strived for the highest, strived for it, and worked tirelessly to create comfort and prosperity for himself.</p> Aziza Nugmanovna Makhmudova Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 268 271 Жизненный и творческий путь композитора Рейнгольда Морицевича Глиэра https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6916 <p>В статье раскрывается деятельность и жизненный путь Рейнхольда Эрнеста, ныне Морицевича Глиэра. Где он научился играть на скрепке, школа музыки в Киеве, где он получил свои первые знание по скрипке. В 1894 году Глиэр поступил в Московскую консерваторию, где учился у Сергея Танеева (контрапункт), Михаила Ипполитова-Иванова (композиция), Яна Гржимали. Окончил его в 1900 году, сочинив одноактную оперу <em>«Земля и небо</em> » (по мотивам лорда Байрона) и получив золотую медаль по композиции, получив золотую медаль по композиции. В конце 1930-х годов он работал в Узбекистане «помощником по музыкальному развитию». Глиэр был председателем оргкомитета Союза советских композиторов.</p> Бахрон Гиёзович Кодиров Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 272 277 O‘qituvchining muomala madaniyati https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6917 <p>Ushbu maqolada o‘qituvchining pedagogik jarayon qatnashchilari bilan muomalasi o‘zaro bir-biriga bo‘lgan shaxsiy munosabatlari, ustoz - shogird, nutq jarayoni, o‘qituvchi tarbiyasi, amaliy pedagogika haqida so‘z yuritiladi.</p> Maxliyoxon Madaminjonovna Mirzakarimova Moxinur Diyorbek qizi Uzoqjonova Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 278 282 O‘rta ta’lim maktablarda fizika masalalarning yechilish usullari https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6918 <p>Ushbu mаqоlаdа umumiy о‘rtа tа’lim mаktаbilаridа fizikа fаnigа оid eksperimentаl, grаfik vа ijоdiy mаsаlаlаr yechish usullаri keltirilgаn. Bu usullаr оrqаli о‘quvchilаr fizikа fаnini о‘zlаshtirish vа аmаliyоtdа qо‘llаy оlishi uchun metоdik kо‘rsаtmаlаr berilgаn.</p> Nuriddin Pardaqulovich Toshmurodov Rahimali Yazdonaliyevich Ganiyev Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 283 290 Теоретические базы знаний спортивного комплекса по направлении легкой атлетики https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6919 <p>В статье раскрывается наука об основных закономерностях спортивной деятельности и путях повышения ее эффективности. Теория спорта направлена на познание, описание, объяснение и предсказание объективных закономерностей спорта как социального и педагогического явления. Система соревнований - унификация состава действий, способов выполнения и оценки упражнений. Регламентация поведения спортсменов и судий. Правила проведений соревнований, календарь соревнований (командный, индивидуальный). Система соревнований является важнейшим универсальным механизмом управления совершенствованием мастерства спортсменов. Теория спорта как наука об основных закономерностях спортивной деятельности и путях повышения ее эффективности.</p> Махмуд Мухамедович Тураев Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 291 297 Форма духовного освоения действительности - стихийно-эмпирическое познание педагога https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6920 <p>Все знают о существовании логики формальной и логики диалектической. Не успев дать систематическое изложение своего учения о педагогической логике, Макаренко, однако, разработал определенную систему положений, принципов и правил педагогической логики, что позволяет уяснить ее смысл и значение для педагогической теории и практики. Нередко в педагогике эти два вида познания - научное и стихийно-эмпирическое (обыденное) не различают достаточно четко, считают, что педагог-практик, не ставя перед собой специальных научных целей и не используя средств научного познания, может находиться в положении исследователя.</p> Маржона Ғайрат қизи Муродиллаева Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 298 303 The Impacts of Authentic Assessment on Students Skills in Classrooms: A Qualitative Study https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6921 <p>This paper qualitatively studies the effectiveness of authentic assessment in classrooms that covers the years (2016 to 2019). Research articles were selected through different databases from Science Direct, Google Scholar, and Academia.edu. Findings of the study reveal that studies on authentic assessment in the different types of classrooms shows positive effects on students’ skills. It was also found that using such kind of assessment types are not only useful but recommended to language teachers to use them in different types of classrooms. The study also revealed that the dominant research design used in these studies were qualitative and quantitative in secondary and tertiary levels of different contexts. The aims of this systematic study is that can be excerpted from the relative articles as presented in table 1 are to describe the dominant kind of authentic assessment used by the teachers in different classes and to know about the effect and implementation of authentic assessment types in the higher education institutions. The review also suggests that using authentic assessment remains a potential type of assessment that can improve student’s different skills and capabilities in different contexts.</p> Sayed Abas Hashami Nisar Ahmad Arya Rahmatullah Katawazai Saifurrahman Rahmani Mohammad Sharif Hasanzoy Abdul Rahim Rahimi Fazal Rahman Alizai Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 304 312 Restructuring teaching and learning of biology for academic excellence in a conventional classroom using integrated innovative formative assessment techniques https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6922 <p>The study examined the effect of integrated Innovative Formative Assessment techniques (IIFAT) on students’ academic achievement in biology. Two research questions and three null hypotheses, tested at 0.05 alpha levels, guided the study. A non-randomized control group design was adopted. 48 (17 males and 31 females) SS1 students obtained using multi-stage sampling procedure from the 5572 secondary school year one (SS1) biology students in Awka Education Zone, Anambra State, comprised the sample size. A Biology Achievement Test (BAT), developed using a well-constructed test blue print, with a reliability coefficient of 0.85 established using Kuder-Richardson 20 (KR-20) was used for data collection. Mean and standard deviation were employed to answer the research questions, and Analysis of covariance (ANCOVA) to test the null hypotheses at 0.05 level of significance. The findings of the study revealed that integrating innovative formative assessment techniques in the conventional lecture method significantly improved secondary school students’ academic achievement in biology more than the Demonstration method. On gender, the study revealed that although female students achieved higher than their male counterparts, the difference is not statistically significant. Based on the findings, the study recommended among other things that biology teachers should be trained on the integration of innovative formative assessment techniques into the conventional classroom during the teaching of biology for improved academic achievement.</p> Izunna S. Nwuba Jessica U. Opara Ifesinachukwu I. Okani Sussan O. Egwu Fadekemi O. Awosika Nwanneka O. Christian-Ike Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 313 326 Эмоциональный тон ощущений и осмысления эмоциональных чувств с помощью инструментов науки https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6923 <p>В статье раскрывается эмоция, то есть отражение мозгом человека какой-либо актуальной потребности (её качества и величины) и вероятности (возможности) её удовлетворения, которую мозг оценивает на основе генетического и ранее приобретённого индивидуального опыта. эмоциях по традиции называют многообещающим словом «теория», по существу представляет собой скорее отдельные фрагменты, лишь в совокупности приближающиеся к идеально исчерпывающей. Эмоциональные реакции могут возникать как непроизвольно, так и произвольно. Непроизвольное возникновение их может быть безусловно рефлекторным (например, эмоция испуга или эмоциональный тон ощущений) и условно - рефлекторным.</p> Мадина Комилжон кизы Холикова Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 327 335 Ijtomoiy pedagogikada meyordan cheklangan o‘smirlar bilan olib boriladigan ish shakillari, metodlari va vositalari https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6924 <p>Ushbu maqolada bugungi kunda dolzarb mavzulardan biri bo’lgan me’yordan cheklangan o‘smirlar bilan olib boriladigan ish shakllari va medotlar to’g’risida so’z yuritiladi.</p> Omina Abdug‘aniyeva Zamira Abdumutalova S. Xaydarov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 336 339 Jamoa shartnomalarida ijtimoiy sheriklik taraflari o‘zaro hamkorligining namoyon bo‘lishi https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6925 <p>O‘zbekistondagi davlat idoralari va boshqa tashkilotlarda ijtimoiy sherikchilik natijasida yaratilgan jamoa shartnomalarining Mehnat Kodeksi normalari bilan uyg‘unligi, jamoa shartnomalarini yaratish jarayonida ijtimoiy sheriklik organlaridagi taraflarning o‘zaro hamkorligi, xodimlar va ish beruvchilar manfaatlarini himoya qilish bo‘yicha o‘ziga xos bo‘lgan tizimni tashkil etish hamda ushbu tizimni tashkil etishda duch kelinayotgan ba’zi bir muammoli vaziyatlarning paydo bo‘layotgani ham hech kimga sir emas. Jamoa shartnomalarida ijtimoiy sheriklik prinsiplarining aks etishi va ijtimoiy sheriklik organlari faoliyatining amaldagi holati ifodalanadi. Mehnat Kodeksini ijtimoiy sheriklik tushunchasi asosida o‘rganish va tasniflash davomida quyidagi to‘rtta alohida yo‘nalish bo‘yicha jamoa shartnomalariga taalluqli moddalar tahlil qilindi. Jamoa shartnomalari va boshqa lokal normativ hujjatlarda ijtimoiy sherikchilik tushunchasining amaldagi ifodasi va uning mehnat sohasida aks etishi namoyon bo’ladi.</p> Jasur To‘lqin o‘g‘li Abdug‘afforov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 340 345 O‘zbekistonda oilaviy bolalar uyining tashkil etilishi https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6926 <p>Ushbu maqolada O’zbekistonda oilaviy bolalar uyini tashkil etish va uni tartibga soluvchi qonun hujjatlari haqida so’z yuritiladi.</p> Shohida Abdullayeva Sojida Vahobova S. Xaydarov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 346 348 Mehribonlik uyi tarbiyalanuvchilari bilan olib boriladigan ijtimoiy-pedagog faoliyatida shaxsga yo’naltirilgan ta’lim texnologiyalardan foydalanish https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6927 <p>O’zbekistondagi zamonaviy utimoiy vaziyat sharoitida so’nggi yillarda eng qiyin hodisa ijtimoiy etimlikning sezilarli darajada ko’payishi boldi, Yetimlik ijtimoiy hodisa sifatida insoniyat jamiyati davrida mavjud bo’lgan ya sivilizatsiyaning ajralmas elementi hisoblanadi. Har doim urushlar, epidemiyalar va tabiiy ofatlar ota-onalaming o’limiga olib keldi, buning natijasida bolalar etim qoldi. Zamonaviy jamiyatda oila shaxsning asosiy shakllanishi va uning ijtimoiylashuvi bolgan tizim sifatida qaraladı, oila axloqiy va ma’naviy qadriyatlami avlodlar o’rtasida saqlash va uzatishda vositachidir. Oilarning tarbiyaviy funktsiyasi bolaning axloqiy va qadriyatlar tizimini rivojlantirishni o’z ichiga oladi, bu o’zi va boshqalar bilan, yaqinlan bilan hamjihatlikda yashaydigan, keksa avlodni hurmat qiladigan, halol samimiy va mehribon shaxsni shakllantinshga yordam beradi.</p> Hilola Abduvahidova Maftuna Egamberdiyeva S. Xaydarov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 349 353 O‘zbekiston hamda chet elda vasiylik va homiylik https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6928 <p>Ushbu maqolada bugungi kunda dolzarb mavzulardan biri bo’lgan qarovsiz qolgan bollararga vasiylik qilish va qaramog‘iga olish uning shartlari va huquqiy hujjatlari to‘g‘risida so‘z yuritiladi.</p> Azizabonu Dilshod qizi Abduxashimova Saodat Muxtor qizi Komilova S. Xaydarov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 354 357 O‘zbekistonda alohida yordamga muhtoj bolalarga ijtimoiy pedagogik yordam tashkil etish https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6929 <p>Ushbu maqolada bugungi kunda dolzarb mavzulardan biri bo’lgan alohida yordamga muhtoj bolalarga ijtimoiy pedagogik ta’lim berishda yangicha yondashuv bo’lgan inklyuziv ta’lim to’g’risida so’z yuritiladi. Ma’lumki, alohida yordamga muhtoj bolalar rivojlanishida pedagogik va psixologik jihatdan turli bosqilarida o‘zgalarning ko‘magiga muhtojlik sezadi. Bog’cha va maktab muhitida ularga ko‘maklashish har-xil hayotiy vaziyatlarda imkon qadar mustaqil qaror qabul qilishi va ma’lum hatti-harakatlarni ongli ravishda amalga oshirishini rag‘batlantirish (motivatsiyalash) hamda jamoaga moslashishini yengillashtirish ko’nikmalarini shakllantiradi.</p> Osiyo Aminova Nilufar Akbarjonova S. Xaydarov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 358 360 Alohida yordamga muhtoj bolalarga ijtimoiy pedagogik yordam tashkil etishning shaklari https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6930 <p>Ushbu maqolada dolzarb mavzulardan biri bo’lgan alohida yordamga muhtoj bolalarga ijtimoiy pedagogik ta’lim berishda yangicha yondashuv bo’lgan inklyuziv ta’lim to’g’risida so’z yuritiladi. Ma’lumki, alohida yordamga muhtoj bolalar rivojlanishida pedagogik va psixologik jihatdan turli bosqilarida o‘zgalarning ko‘magiga muhtojlik sezadi. Bog’cha va maktab muhitida ularga ko‘maklashish har-xil hayotiy vaziyatlarda imkon qadar mustaqil qaror qabul qilishi va ma’lum hatti-harakatlarni ongli ravishda amalga oshirishini rag‘batlantirish (motivatsiyalash) hamda jamoaga moslashishini yengillashtirish ko’nikmalarini shakllantiradi.</p> Azamat Abdullayev Sherzod Gulmamadov S. Xaydarov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 361 364 Maktab va maktabgacha yoshdagi bolalar bilan tashkil etiladigan ijtimoiy pedagogik muammolar https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6931 <p>Ushbu maqolada ijtimoiy pedagogik texnalogiyalar va uning turlari va mazmuni haqida fikrlar keltirilgan.</p> Azizbek Sobirov Azizbek Yo’ldashaliyev S. Xaydarov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 365 367 Mehribonlik uylaridagi ijtimoiy pedagogik faolyat https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6932 <p>Ushbu maqolada bola mehribonlik uyidagi olib boriladigan ijtimoiy pedagogik faoliyat haqida.</p> Madina Muminova Mushtariybonu Rahmonova S. Xaydarov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 368 371 Ijtimoiy pedagogikada meyordan og‘ishgan bolalarni diagnostika va profilaktikasi https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6933 <p>Ushbu maqolada me’yordan og’ishgan o‘smirlar bilan olib boriladigan diagnostik va profilaktik ish shakllari va medotlar to’g’risida so’z yuritiladi.</p> Nigora Ne’matullayeva Ruxsora Ibragimova S. Xaydarov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 372 374 O’zbekistonda oilaviy bolalar uyining tashkil etilishi https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6934 <p>Ushbu maqolada O’zbekistonda oilaviy bolalar uyining tashkil etilishi haqida fikrlar keltirilgan.</p> Madinabonu Sabirova Maftuna Nig’matullayeva Sabrina Ro’ziyeva S. Xaydarov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 375 377 Ijtimoy pedagogik faoliyatda texnologiyalar https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6935 <p>Ushbu maqolada ijtimoiy pedagogik metodologiya tushunchasi ijtimoiy pedagogik faoliyatning shakllari, usullari, vositalari va mazmunini nazorat qilishni o’z ichiga oladi. Turli usullarning birlashuvi ijtimoiy pedagogik texnologiyaning mohiyatini tashkil etadi.</p> Barchinoy Usmonaliyeva Namuna Xoliqnazarova S. Xaydarov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 378 380 Methodology of development of physical qualities in highly skilled judokers https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6936 <p>This in the article qualified of judokas physical readiness improvement methodology and his efficiency experimental justification according to conclusions given is the results and belongs to practical recommendations illuminated.</p> Jurabek Khajibayev Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 381 383 Қўқон хонлигида мамлакат бошқарув тизимининг маҳаллий бўғинлари ва уларнинг ўзига хос жиҳатлари https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6937 <p>Ўзбек халқи давлатчилиги тарихи Ўрта Осиё ҳудудида турли даврларда мавжуд бўлган давлатлар ўзининг ички ва ташқи сиёсатини мураккаб бошқарув тизимига асосланиб амалга оширганлигини кўрсатади. Бу жараёнда марказий бошқарув тизими билан бир қаторда маҳаллий бошқарув тизими ҳам муҳим роль ўйнаган.</p> Миржалол Ҳайрулло ўғли Рустамалиев Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 384 391 Ijtimoiylashuv - ijtimoiy pedagogik hodisa sifatida https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6938 <p>Ijtimoiylashuvning maqsadi insonlarni ijtimoiy muhitga moslashish, ularga ijtimoiy qoidalar va normativlarni o’rgatish, o’zaro munosabatlarni rivojlantirish va ijtimoiy o’zgarishlarga o’rgatish hisoblanadi.</p> Xadicha Voxidova Xolida Qilicheva Sulaymon Xaydarov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 392 394 Umum o‘rta ta’lim maktablari o‘quvchi qizlarining ijtimoiy faolligini oshirish usullari va metodlari https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6939 <p>Maqolamizning asosiy mazmuni shundan iboratki, Umumiy O‘rta ta’lim maktablari o‘quvchi qizlarining ijtimoiy faolligini ta’minlash, to‘g‘ri yo‘nalish berish, o‘zini o‘zi o‘qishga safarbar qilish, darslardan keyingi bo‘sh vaqtlaridan unumli foydalantirish, biron natijaga erishish, jamiyatda o‘z o‘rnini topgan shaxs sifatida shakllantirish, keyingi hayotga qadam qo‘ydirish.</p> Dilnoza Тurg‘unboyeva Latifa Bahromova Sulaymon Xaydarov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 395 398 Umumta’lim maktablari o‘quvchilarining kasbga yo‘naltirish https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6940 <p>Ushbu maqola O‘zbekistoning maktablari va o‘qitish jarayoni haqida kiritilgan.</p> Munisa Abdurasulova Mubina Anvarova Nozima Sharofiddinova S. Xaydarov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 399 402 Huquqiy tizim tushunchasi va uni shakllantirish asoslari, romano-german hamda anglo-sakson huquqiy tizimlaridagi farqlar https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6941 <p>Mazkur maqolada huquqiy tizim tushunchasi va uni shakllantirish asoslari haqida so‘z yuritilgan. Bundan tashqari ramano-german va anglo-sakson huquqiy tizimlaridagi farqlar haqida o‘rganilgan. Huquq oilalarining o‘ziga hos jihatlari, afzalliklari va kamchiliklari bayon etilgan.</p> Xurshidbek Baxrom o‘g‘li Abduazimov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 403 409 Zamonaviy kasblarga qiziqishni orttirishning yangi usul va metodlari https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6942 <p>Ushbu maqolada zamonaviy kasblarga qiziqishni oshirishga qaratilgan innovatsion usullar va usullar muhokama qilinadi.</p> Gulnoza Sultanbayevna Xudayberganova Gulyor Axmedovna Xodjayeva Madina Abdurasulovna Madaminova Shoira Davlatmuratovna Karimova Zuhra Yo’ldosh qizi Matyoqubova Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 410 415 Ijtimoiy pedagogikada me’yordan og’ishish https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6943 <p>Ushbu maqolada ijtimoiy pedagogikada bolalardagi me’yordan og’ish turlarini haqida batafsil yoritib berilgan.</p> Gulnur Navruzbek qizi Trakbayeva Sevinch Odilbek qizi Safarboyeva S. Xaydarov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 416 419 Tadbirkor rahbarlar faoliyatini yoritishda iqtisodiy psixologiyaning ahamiyati https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6944 <p>Ushbu maqolada tadbirkorlik faoliyatini samaradorligini ta’minlovchi ichki psixologik omillarning konkret ijtimoiy-psixologik shart-sharoitlarga hamda shaxsdagi ustivor motivatsiya, ustanovkalarga bog‘likligini ilmiy metodlar yordamida o‘rganish, shu asosda bugungi yoshlardagi tadbirkorlik motivatsiyasining real psixologik mexanizmlarini o‘rganishda iqtisodiy psixologiyaning o‘rni haqida so‘z yuritiladi.</p> A.R. Sobirova Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 420 424 Tayyorlov guruhlari mashg’ulotlari va 1-sinf darsliklarining o’zaro bog’liqlikda tashkil etish https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6945 <p>Ushbu maqola keyingi yillarda maktabgacha ta’lim tizimida bolalarni umumta’lim maktabiga tayyorlash va ularni maktab sharoitiga mos ravishda qiyinchiliksiz o’qitish jarayoniga bag’ishlangan. Unda maktabgacha ta’limni tashkil etish va tayyorgarlik guruhlari o’quvchilarining ta’lim faoliyati o’rtasidagi bog’liqlikdagi yangiliklar o’rganiladi.</p> Asliddin Erkinovich Nuriddinov Shahlo Ibragim qizi Quldosheva Moxichehra Raxmatillayeva Baxrillayeva Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 425 430 O‘quvchi yoshlar o‘rtasida sog‘lom turmush tarzini shakllantirish - ijtimoiy pedagogik muammo sifatida https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6946 <p>Ushbu maqolada bugungi kunda dolzarb mavzulardan biri bo’lgan oʻquvchi yoshlarini sportga qiziqtirish masalalari, shuningdek bugungi kundagi oʻquvchilarining jismoniy faolligi va rivojlanishi pastligi ijtimoiy pedagogik muammo sifatida oʻrganilgan va tahlil qilingan.</p> Jamila Yusupjonova Maftuna Mo‘minova S. Xaydarov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 431 433 Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining pedagogik qobiliyatlarini takomillashtirish va ularni faoliyat jarayonlarida rivojlanishini ta’minlashning akmeologik omillar https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6947 <p>Quyudagi keltirib o‘tilgan tadqiqot natijalariga ko‘ra bugungi kun boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining yoshi va pedagogik qobiliyatlarning rivojlantirish darajasi o‘rtasida sezilarli to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liqlik jarayonlarinini o‘rganish natijasida ayrim kamchililar aniqlanmoqda. Bu esa boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining pedagogik qobiliyatlarini rivojlantirish darajasi va ularning asosiy ta’limi o‘rtasida bog‘liqlikni to‘g‘ridan to‘g‘ri amalga oshirish va kutilgan natijalarni kafolatlashga yordam beradi. Oliy ma’lumotli bilimga ega bo‘lish va bu kabi ko‘nikmalarni egalash bo‘lajak pedagoglarda kasbiy layoqatga ham bevosita ta’sir ko‘rsatadi, bu orqali o‘qituvchilik qobiliyatini rivojlantirishga ijobiy ta’sir ko‘rsatishini statistik jihatdan ko‘rishimiz mumin.</p> Zarnigor Zoxidjon kizi Jurabayeva Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 434 438 O‘qituvchilarning pedagogik mahorat tajribasida ta’lim metodlarining samaradorligini oshirish yo‘llari https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6948 <p>Ushbu maqolada ta’lim metodlari, jumladan, metod atamasi haqida so‘z yuritilgan va bir qator o‘quv-metodik usullar, o‘quv-metodik usullar, interaktiv usullar, interaktiv ta’lim, o‘qitish usullari, og‘zaki usullar, o‘qitish usullari, amaliy metodlar ro‘yxati keltirilgan. Sharqshunoslarning o‘qitish metodlari bu o‘z navbatida talabalar o‘zlashtirish samaradorligini oshirishini ta’kidlab o‘tdi.</p> Zeboxon Shuhrat qizi Jaloldinova Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 439 444 Turli maqsadlarga javob beruvchi testlar orqali talabaning bilim, malaka va ko’nikmalarini nazorat qilish https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6949 <p>Ushbu maqolada talabalarning bilim, malaka va ko’nikmalarini nazorat qilish uchun turli testlardan foydalanish yoritilgan. Standart va nostandart testlar hamda ularning turlari haqida ma’lumot berilgan. Shuningdek, bu test topshiriqlariga qo’yiladigan asosiy talablar keltirilgan. Nostandart testlardan namunalar keltirish orqali ularning farqi va qo’llashda samaradorligi ko’rsatilgan.</p> Muhayyoxon Abduvohid qizi Abdullayeva Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 445 454 Mulohazalar hisobida isbotlanuvchi formulalar: nazariya, amaliyot va tahlil https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6950 <p>Bugungi kunda ta’lim tizimida kompyuter texnologiyalari va zamonaviy pedagogik usul va metodlardan dars davomida samarali foydalanib, o‘tilayotgan mavzuni yaxshi o’zlashtirish alohida ahamiyat kasb etadi. Ushbu maqolada diskret matematika va matematik mantiq fanining muhim mavzularidan biri hisoblanuvchi “Mulohazalar hisobining isbotlanuvchi formulalar” mavzusini talabalarga mazmunli tushuntirishda samarali yondashuvlar va amaliy mashg’ulot darslarida foydalanish mumkin bo’lgan interfaol metodlar, ularning afzalligi va kamchiligi haqida fikr yuritilgan.</p> Charos Ilhomjon qizi Jumayeva Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 455 461 Yig‘indi va ayirmaning kvadrati, kvadratlar ayirmasiga doir misollar yechishda interfaol metodlardan foydalanish https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6951 <p>Ushbu maqolada pedagogik jarayonlarni tashkil etishda, xususan, o‘quvchilarga “Yig‘indi va ayirmaning kvadrati, Kvadratlar ayirmasiga doir misollar yechish” mavzusini o‘rgatish davomida interfaol usullarni qo‘llash orqali ularning qiziqishlarini oshirish ko‘zda tutilgan. “Charxpalak”, “Mosini top”, “Zanjir” kabi o‘yinlarining mavzuga tatbiqlari keltirilgan.</p> Mubina Shodmonovna Sharipova Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 462 469 Бошланғич таълимнинг математика дарсларида талабаларнинг мустақил ишларини ташкил этишнинг ўзига хос хусусиятлари https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6952 <p>Ҳозирги кунда Математика фанини ўқитишда асосий фаннинг 60 фоизини мустақил таълимини ташкил этади. Бу эса яънада мустақил таълимга бўлган эътиборни оширмоқда. Асосий эътибор мустақил таълимга қаратилган.</p> Тулкинали Усмонович Абдуллаев Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 470 475 Cнижение риска воспаления, связанного с сердечно-сосудистыми заболеваниями, путем лечения агрессивного пародонтита https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6882 <p>В данной статье автор особое внимание уделяет снижению риска воспаления, связанного с сердечно-сосудистыми заболеваниями, путём лечения агрессивного пародонтита. Следует отметить, то, что, одной из актуальных проблем современной стоматологии является изучение негативного системного эффекта длительно протекающих воспалительных заболеваний полости рта, в особенности это касается заболевания пародонта, так, как, по статистике ВОЗ в мире население которому свыше 45 лет, имеют данного рода заболевание, а также последствия.</p> Ортик Саттор угли Нурматов Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 9 12 О защитников вирусов в системе миелина, строения электрических и химических синапсов https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6883 <p>В статье раскрываются основная функция синапса, который является передача возбуждения с одной нервной клетки на другую, либо с нейрона на эффекторный орган. По современным данным, в большинстве синапсов передача возбуждения осуществляется посредством медиатора, синтезируемого и накапливаемого в нервных окончаниях. Различают синапсы простые - контакты аксона с телом или дендритом следующего нейрона. Эти элементарные си­напсы, сочетаясь, образуют сложные синаптические ансамбли. Статья фокусируется в обязанности миелина, о левом и правом пороге миелина, области перехватов Ранвье.</p> Мадина Комилжон кизы Холикова Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 13 18 Antibacterial Properties of Musa paradisiaca Peel Extract-Derived Ternary Oxides of Iron, Vanadium, and Silver Nanoparticles: A Green Approach for Effective Infection Control https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6884 <p>This study explores <em>Musa paradisiaca</em> Peel Extract-Derived Ternary Oxides of Iron, Vanadium, and Silver Nanoparticles through detailed structural and antibacterial analyses. Advanced techniques, including Fourier Transform Infrared (FTIR) spectroscopy, Dynamic Light Scattering (DLS) analysis, X-ray Diffraction (XRD), and Scanning Electron Microscopy (SEM), were employed for thorough characterization. The nanoparticles, with an average size of 38.24 nm, exhibited a moderately polydisperse nature, as revealed by DLS analysis. XRD analysis confirmed their face-cantered cubic (FCC) crystal structure, while SEM images depicted their rod-like morphology with other undefined shapes. Importantly, these nanoparticles demonstrated potent antibacterial activity against various strains. Minimum Inhibitory Concentration (MIC) and Minimum Bactericidal Concentration (MBC) values against <em>Staphylococcus aureus</em> were 0.3125 mg/ml and 1.25 mg/ml, respectively. For <em>Escherichia coli,</em> the MIC was 2.5 mg/ml. <em>Klebsiella pneumoniae</em> exhibited a MIC of 5.0 mg/ml. <em>Against Bacillus cereus,</em> the nanoparticles displayed a MIC of 2.5 mg/ml and MBC of 5.0 mg/ml. Additionally, the nanoparticles were found to contain hydroxyl groups and diverse organic components, indicating the involvement of natural compounds in their synthesis process. The presence of iron, silver, and vanadium within the nanoparticles, as confirmed by XRD and SEM results, enhances their potential applications. This study provides a comprehensive understanding of the nanoparticles' structural attributes, morphological features, and potent antibacterial properties, positioning them as promising candidates for biomedical and environmental applications.</p> Ikhazuagbe H. Ifijen Esther U. Ikhuoria Ita E. Uwidia Ikechukwu D. Chikaodili Rachel O. Okojie Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 19 42 Comparison of dental disease testing methods and results in children with autism https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6885 <p>Dental disease poses a significant challenge for children with autism, necessitating effective testing methods to assess and address oral health issues. This comparative study evaluates the utility of traditional dental examinations, radiographic assessments, and salivary testing in children with autism. While traditional examinations offer direct visual insights, radiographic assessments provide detailed information often unseen. Salivary testing emerges as a promising, non-invasive tool that may complement existing methods. By combining these approaches, healthcare providers can tailor interventions to meet the specific needs of this unique population, enhancing oral health outcomes for children with autism.</p> Shokhista Bakhtiyorovna Razzokova Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 43 49 Indicators of daily blood pressure monitoring in patients with osteoarthritis with cardiovascular disorders in case of metabolic syndrome https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6886 <p>The article presents the results of the use of combined laser therapy in patients with osteoarthritis with cardiovascular disorders in metabolic syndrome. The data of daily monitoring of blood pressure in 310 patients with osteoarthritis are presented. The patients of the main group received combined laser therapy according to the proposed method and traditional drug treatment.</p> Saodat Khabibovna Yarmukhamedova Xudoyor Xudoyberdiyevich Gafforov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 50 55 The touristic ancient monuments in Bukhara https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6887 <p>This article provides information about historical places in Bukhara. Such as Ismoil Samoni Mausoleum, Magoki-Attori Mosque, Mausoleum of Chashmai-Ayyub, Ulugbek Madrasah, Poikalon Architectural Ensemble, Kalon Mosque, Kukaldosh Madrasah, Lab-I Hauz Complex, Mir-i-Arab Madrasah, Kalyan Minaret, Bahoutdin Architectural Complex, Char Minar, Khanaqah of Nodir Devonbegi, Bukhara Prison, Mosque of Mir Sayyid Ali Hamadani, Shirbudun Palace.</p> Soliha Ziyodullo qizi Mukhammadaminova Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 56 60 Bolalarda yuqumli mononukleozni kechishini klinik-epidemiologik xususiyatlari https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6888 <p>Maqolada Samarqand viloyatida yashovchi 1 yoshdan 14 yoshgacha bo’lgan 142 nafar bemorda yuqumli mononukleozning klinik kechish xususiyatlari to’grisida ma’lumot keltirilgan. Aniqlanishicha, xozirgi bosqichda kasallik klinik kechishini barcha xususiyatlarini saqlab qoladi. Yuqumli mononukleoz bilan kasallangan bolalarga kasallik tashxisi o’z vaqtida, aniqlik bilan qo’yilsa, kasallangan bemorlarda davo samaradoligi, isitma davomiyligini kamaytirish, limfa tugunlaridagi proliferativ sindromni og’irligini va sitoliz jarayonini tezroq to’xtatish bilan namoyon bo’ladi.</p> G.B. Mustaeva O.S. Tirkashev N.S. Omonturdiyev Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 61 66 Priapizm surunkali miyeloleykozning dastlabki simptomi sifatida https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6889 <p>Priapizm - bu to’rt soatdan ortiq davom etadigan, jinsiy stimulyatsiya to’xtatilgandan keyin ham davom etadigan yoki u bilan bog’liq bo’lmagan uzoq muddatli og’riqli erektsiya. Priapizm surunkali miyeloleykozning (SML) dastlabki klinik ko’rinishi bo’lishi mumkin. Klinik kuzatuvning maqsadi - ilgari aniqlanmagan SML bilan kasallangan bemorda rivojlangan ishemik priapizmni tasvirlash hisoblanadi. Ilgari aniqlanmagan SML bilan kasallangan bemorda 12 soat davom etadigan ishemik priapizmni kuzatish taqdim etilgan. Keyinchalik, SML tashxisi periferik qon va suyak iligi tekshiruvi asosida qo’yildi. Davolash taktikasi kavernoz tanalardan qonning zudlik bilan punksiya va aspiratsiyasidan va fenilefrin eritmasini kavernoz tanalar ichiga in’ektsiyasidan iborat edi. Priapizm bartaraf qilinganidan keyin, SML terapiyasi o’tkazildi, bu bemorda priapizmning qaytalanishini oldini olishga imkon berdi.</p> Kattabek Makhmatovich Abdiyev Anajon Gazkhanovna Madasheva Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 67 73 Елка камари операцияларида регионал анестезиянинг қўлланилиши ва самарадорлиги https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6890 <p>Мақолада жаррохлик муолажалар вақтида елка камари операцияларида регионал анестезиянинг ўтказувчи блокадаси, яъни елка тутами ёки алохида нерв томирлари блокадаси самарадорлиги ва хавфсизлиги ҳақида асосий маълумотлар келтирилган. Муаллифлар анестезиянинг хусусиятларини, унинг чекловларини тавсифлайдилар, шунингдек, шахсий тажриба, ўзларининг тадқиқотлари ва адабиёт маълумотларини таҳлил қилиш натижаларига асосланиб, регионал анестезиянинг одатий амалиётига киритиш йўли ҳақида сўз юритилади.</p> Л.С. Махмонов Ф.Х. Маматкулова У.У. Рахмонов О.Э. Алимов Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 74 83 Bemor kuratsiyasi - ftiziatriya va pulmonologiya kafedrasida talabalarning mustaqil ishining asosiy shakli https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6891 <p>Ta’lim muassasasining asosiy raqobatdosh ustunligi-bu jamiyat rivojlanishining hozirgi bosqichida ta’lim sifati, bu iste’molchilarning ta’lim xizmatidan qoniqishidir. Jamiyat rivojlanishining zamonaviy shartlari oliy o‘quv yurtida o‘quv jarayonini tashkil etishda o‘zgarishlarni talab qiladi: o‘quv xonasidagi yuklamani kamaytirish, ma’ruzalarni passiv tinglashni talabaning mustaqil ishi ulushini oshirish bilan almashtirishdir.</p> Nargiza Toirjonovna Mamatova Bahrombek Abduvalievich Abduxakimov Shirin Xayrulloevna Axtamova Abduvaliy Abduxakimovich Ashurov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 84 90 Изучение влияния селективных бета-адреноблокаторов на показатели суточного мониторинга артериального давления https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6892 <p>В данной статье приводится информация об изучении влияния селективных бета-адреноблокаторов на показатели суточного мониторинга артериального давления.</p> С.Х. Ярмухамедова Ш.А. Амирова Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 91 96 Dorixonani savdo tizimini avtomatlashtirish https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6893 <p>Dasturlash&nbsp;-&nbsp;kompyuterlar&nbsp;va boshqa&nbsp;mikroprotsessorli&nbsp;elektron mashinalar uchun&nbsp;dasturlar&nbsp;tuzish, sinash va oʻzgartirish jarayonidan iborat. Odatda dasturlash yuqori saviyali dasturlash tillari (PHP,&nbsp;Java,&nbsp;C++,&nbsp;Python) vositasida amalga oshiriladi. Bu dasturlash tillarining&nbsp;semantikasi&nbsp;odam tiliga yaqinligi tufayli dastur tuzish jarayoni ancha oson kechadi. Dasturimizda dorixona savdosini tezlash tirish va navbatlarni cheklash maqsadida yaratilgan haridorlarni vaqtini tejash ishni samaradorligini oshirish. Dastur samaraliy, tez va aniq ishlashni yordam beradi.</p> Alisher Shakirovich Ismailov Sohibjon Qahramonjon o‘g‘li Shuhratbekov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 97 104 Manual Pipe Beveling Machine: An Innovative Technology Research in Preparing Weld Materials https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6894 <p>This innovative technology research addresses the need of the trainees to improve and develop their common competencies, specifically how to prepare weld materials as a prerequisite to the core competency. Further, it also responded to the issues and concerns of the Regional Training Center - Cebu in relation to the cross-cutting measures implemented to reduce the power consumption generated during the training. The descriptive survey method of research and document review were used in this research. To gather the needed data from the respondents/Trainees, a survey questionnaire was formulated. In addition, the data were analyzed and interpreted using percentage, weighted mean, and frequency; chi-square was utilized to determine whether a difference was significant. The data revealed that out of 50 SMAW Trainees for the two batches, the majority ranged from 22-27 years of age or 45 percent of the overall respondents and considered millennial trainees. It was then followed by another set of age ranged from 28- 33 years of age or 25 percent of the respondents which also considered belong to millennial generation and followed by another set of age ranged from 34-39 or 15 % of the respondents which are belong also to generation x learners. Further, 1 or 5 percent of the remaining respondents fell on the age ranged from 40-45 years of age, which is considered as the Generation X Trainees. This implies that the majority of the respondents belong to the millennial generation. The data showed a substantial correlation between the group respondents' SMAW abilities and their profile. The P value exceeded the significance threshold. This suggests that the respondents' profiles directly influence the competences of the group respondents. It was determined that there needed to be more common and core competency knowledge among the group responders. Thus, there is still a need to improve their skills and knowledge in the Shielded Metal Arc Welding qualification. Further, the issues and concerns regarding the cross-cutting measure were also responded to because it revealed a significant decrease in the total power bill consumption over the two consecutive years of monthly monitoring. Therefore, it is highly recommended to fabricate another unit of this Manual Pipe Beveling Machine to maintain the savings and help reduce the power consumption generated by the SMAW qualification.</p> Mateo A. Alin Jr. Jose P. Magallanes John Ayan L. Euldan Alan A. Bendanillo Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 105 113 Язык F# и его место среди языков функционального программирования https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6895 <p>Внимание к функциональным языкам программирования продолжает расти, и в данной статье мы сосредоточимся на одном из них - F#. В статье разбирается, что представляет собой этот инструмент, его отличительные особенности и позицию среди других популярных функциональных языков, таких как Haskell, Scala и Clojure. В статье будут рассмотрены особенности языка F#, его преимущества и возможности, а также ситуации, когда использование F# является наиболее предпочтительным. Данный анализ позволит понять, в каких случаях стоит воспользоваться языком F# и как он соотносится с другими инструментами функциональной разработки.</p> Мария Кулиджанова Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 114 119 Yotoqxonaga registratsiya qilish dasturi https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6896 <p>Ma’lumki, bundan bir necha yillar avval yotoqxonaga registratsiya qilish uchun Institut yotoqxonasiga tashrif buyurib borib undan keyin navbat kutib keyin yotoqxona mudiri tomonidan qoʻyilgan barcha talablarni oʻqib oʻrganib chiqib, talablarga rozilik bildirib ariza yozish mumkin edi. Talaba yozgan ariza bir necha kun ichada koʻrib chiqilib, talabaning ariza tasdiqdan oʻtgandan keyin talaba kelib oʻziga qulay boʻlgan xonani tanlashi mumkin boʻlar edi. Masalan talaba boshqa viloyatdan kelib oʻqisa talaba uchun yotoqxonaga kelib joylashish bir muammo boʻlardi. Hozirgi kunda talabani muammolarini oʻrganib chiqqan holda talaba oʻqishga kelishidan oldin Institut yotoqxonasiga kelmasdan turib yotoqxonada joy mavjud yoki mavjud emasligini bilib olishi va shu ma’lumotlarga qarab kvartiraga joylashish yoki yotoqxonaga joylashish mumkinligini bilib olishi mumkin. Mavjud tizimning asosiy muammosi faqat qogʻozga asoslangan ish va hamma narsa buni jismonan bajarishi kerak va ular hujjatlarni boshidan qoʻl bilan qoʻlga topshirishlari kerak va maʻlumotni qayta ishlatish tushunchasi yoʻq. Ushbu tizim muammolarni kamaytirish uchun ishlatilishi mumkin talaba ariza modulga qarshi, jismoniy shaxslarga yotoqxona ajratish va talabaning muammolarini hal qilishdir.</p> Alisher Shakirovich Ismoilov Azizbek Sobirjonovich Solijonov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 120 128 O‘quv markazlari uchun onlayn ro‘yxatga olish tizimi https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6897 <p>Ushbu dastur o‘quv markazlari uchun onlayn ro‘yxatga olish tizimi ta’lim markazlari barcha yoshdagi talabalarga akademik yoki kasbiy tayyorgarlikni taklif qiluvchi muassasalardir. Bu markazlar hajmi va qamrovi jihatidan farq qilishi mumkin, lekin odatda talabalarga ish kuchi yoki qoʻshimcha taʼlimda qoʻllanilishi mumkin boʻlgan maxsus koʻnikma va bilimlar berishga qaratilgan. Ba’zi oʻquv markazlari oʻz ilmiy darajasini oshirish yoki kollejga kirish imtihonlariga tayyorgarlik koʻrmoqchi boʻlgan talabalar uchun moʻljallangan kurslarni taklif qiladi, boshqalari esa texnologiya, sogʻliqni saqlash, moliya yoki kasb-hunar kabi muayyan martaba yoʻnalishlariga e’tibor qaratadi. Koʻpgina markazlar band talabalarga moslashish uchun moslashuvchan jadvallar va onlayn oʻqitish imkoniyatlarini taklif etadi. Ta’lim markaziga borishning afzalliklari orasida maxsus koʻnikma va bilimlarni rivojlantirish, oʻz sohangizdagi mutaxassislar bilan aloqa oʻrnatish va mehnat bozorida raqobatbardosh ustunlikka ega boʻlish kiradi. Bundan tashqari, koʻplab oʻquv markazlari bitiruvchilarga oʻzlari tanlagan soha boʻyicha ishga joylashishda yordam beradi.</p> Alibek Omonovich Husanov Alisher Shakirovich Ismailov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 129 136 Atmosfera havosini ifloslantiruvchi manbalar https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6898 <p>Muаllif tоmоnidаn bugungi kunda atmosfera havosini ifloslantiruvchi va tabiiу muhitga ko’rsatilaуotgan teхnogen ta’sirlarning ortib borishi va qator muammolarni рaуdo bо’lishi haqida fikr vа mulohazalar уuritilgan.</p> Anvar Narzullayevich Asadullayev Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 137 145 Boyitish fabrikalari jihozlarining yeyilish sabablari https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6899 <p>Tog’-kon sanoatida texnologik jihozlari, texnologik transportlari, boyitish fabrikasining ko’p jihozlarining qismlari yeyilishga chidamli po’latdan, uglerodi 0.5-0.7% bo’lgan po’latlardan tayyorlanadi. O’tkazilgan tajribalarda rudalarni maydalashda ishlatiladigan МШЦ-3,6-5,0 sharli tegirmoni 110Г13Л markali po’latidan tayyorlangan futerovkaning yeyilish va deformatsiyalanish sabablari o'rganilgan. Ishlash davrida maydalovchi po’lat yorilgan sharlarning nuqsonlari yuzalar bo’ylab olingan namunalarda o’rganilib, sharlarning yorilib ketishini oldini olish uchun termik ishlov berishda spovitish tezligini rejalashtirish tavsiya etilgan.</p> Dusmurat Saydivaliyevich Fazilov Rustam Sharip o’g’li Mamatqulov To’ymurod Nematulla o’gli Kenjayev Abduaziz Abdulazizxon o’g’li Abdukaxxarov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 146 151 Kitob doʻkonini onlayn boshqarish tizimi https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6900 <p>Ushbu dastur kitob do‘konlarini boshqarish tizimini osonlashtirish va haridorlarga qulaylik yaratish maqsadida kitob do‘konini onlayn boshqarish tizimini ishlab chiqishdan iborat. Ma’lumki kitob do‘konlarida navbat kutish va shunga o‘xshash kichik muammolar vaqtni ketgazishga sababchi bo‘ladi. Hattoki, ayrim hududlarda kitob do‘konlarini o‘zi yo‘q, bunga yechim sifatida men onlayn kitob do‘koni tizimini ishlab chiqdim. Onlayn kitob do‘konlarining birining yordamida, siz kitobni istalgan joyda o‘qishingiz mumkin. Onlayn kitob do‘koni kitoblardan ko‘proq foydalanish va oson kirish imkonini beradi. Kitob do‘konini boshqarish tizimlari uni 24 soat xizmat ko‘rsatishiga yordam berishi mumkin. C++ da kitob do‘koni onlayn tizimining yutug‘i o‘quvchilarning o‘qishni osonlashtirishda yordam beradi. Bu tizim, o‘quvchilarga kitoblarni istalgan joyda o‘qish va o‘qishni osonlashtirish, o‘qishni o‘zlashtirish, qolgan vaqtni to‘g‘ri ishlatish imkoniyatini beradi.</p> Omonillo Hayotbekovich Zokirjonov Alisher Shakirovich Ismailov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 152 160 Talabalar qayta o‘zlashtirish tizimi https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6901 <p>Insoniyat o‘zining tarixiy taraqqiyoti jarayonida har xil ish qurollarini yaratgan. Bu ish qurollari uning jismoniy mеhnatini yengillashtirishga xizmat qilgan. Bularga oddiy bolta, tеsha, arradan tortib hozirgi zamon qudratli mashina va traktorlarini misol sifatida kеltirish mumkin. Inson bu davrda faqat mеhnat qurollarini yaratish bilan chеgaralanib qolmay, balki u o‘zining aqliy mеhnatini yengillashtirish qurollarini ham yaratdi. Bunga oddiy hisob-kitob toshlaridan tortib, hozirgi kunda ham o‘z kuchi va qulayligini yo‘qotmagan cho‘tlar misol bo‘la oladi. XX asrning 30-40 yillariga kеlib, EHMlarning birinchi loyihalari paydo bo‘la boshladi. Birinchi EHM yaratish ishlarini 1937 yilda AQSHning Ayova shtatida joylashgan univеrsitеtning profеssori A. Atanasov boshladi. Millati bolgar bo‘lgan bu olim yaratmoqchi bo‘lgan EHM matеmatik-fizikaning ayrim masalalarini yechishga mo‘ljallangan edi. Ammo ikkinchi jahon urushi bu ishlarni oxirigacha yetkazish imkonini bеrmadi [1]. Atanasovning buyuk xizmatlari shundaki, u birinchi bo‘lib EHMlarda ikkilik sanoq sistеmasini qo‘llashning qulayligini ko‘rsatadi.</p> Nosirillokh Komiljon o‘gli Malikov Alisher Shakirovich Ismailov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 161 169 Dorixonadagi dori-darmon mahsulotlarining yaroqlilik muddati va savdoni nazorat qilishni avtomatlashtirish https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6902 <p>Bu dasturning asosiy maqsadi, dorixonadagi dori-darmon mahsulotlarining yaroqlilik muddatini va savdoni nazorat qilishni avtomatlashtirishdir. Bu, dorixona va savdo jarayonlarini effektivlashtirish, xaridorlarga yuqori sifatli mahsulotlar taqdim etish va yoʻriqnomalariga rioya qilish imkonini beradi. Avtomatlashtirish jarayoni, dorixonada yaroqlik muddatini nazorat qilishni avtomatlashtiradi va xaridorlarga yuqori sifatli mahsulotlar taqdim etish imkonini beradi. Bu jarayon, mahsulotlar yaroqlilik muddatini saqlab qolish, ishlab chiqarish va savdo jarayonlarini optimallashtirishga yordam beradi.</p> Otabek Rahimovich Nabiyev Alisher Shakirovich Ismailov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 170 178 Nеft vа gаz sоhаlаridаgi kоrrоziуаni tushunish vа diаgnоstikа usullаri https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6903 <p>Ushbu maqolada korroziya turlari, ularning kelib chiqish sabablari, oldini olish va ularga qarshi kurashishning zamonaviy usullari. Neft va gaz sohalarida korroziyani diagnostika qilish bilan bog’liq bo’lgan va ularning tahlil qilish usullari bayon qilingan va izlanishlar haqida ma’lumotlar berilgan.</p> Olima Isomiddinovna Ravshanova Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 179 187 Kutubxona boshqaruv tizimi https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6904 <p>Kutubxona - bu kitoblar va boshqa materiallar to‘plami bo‘lib, ularni olish, o‘qish va o‘rganish uchun mavjud [1]. Kutubxonani boshqarish tizimi odatda kitoblar va foydalanuvchilar haqidagi ma’lumotlarni saqlash uchun ma’lumotlar bazasi, tizim bilan o‘zaro aloqada bo‘lish uchun kutubxonachilar va homiylar uchun foydalanuvchi interfeysi va tizimni boshqarish uchun ma’muriy vositalar kabi bir nechta asosiy komponentlarni o‘z ichiga oladi. Biz yaratayotgan algoritmning quyidagicha foydasi bor: 1. Markazlashtirilgan boshqaruv: Kutubxonani boshqarish tizimi kutubxona resurslarini markazlashgan holda boshqarish imkonini beradi, ya’ni barcha ma’lumotlar bir joyda saqlanadi va ularga xodimlar va mijozlar osongina kirishlari mumkin [2]. 2. Yaxshilangan qulaylik: Kutubxonani boshqarish tizimi bilan foydalanuvchilar kompyuter yoki mobil qurilma yordamida istalgan vaqtda istalgan joydan kutubxona resurslarini qidirishi va ularga kirishi mumkin. 3. Resurslardan yaxshiroq foydalanish: Kutubxonani boshqarish tizimi bilan kutubxonalar resurslardan foydalanishni yaxshiroq kuzatishi va ommabop nomlarni aniqlashi mumkin, bu ularga qanday kitob olish va resurslarni qanday taqsimlash borasida ongli qaror qabul qilish imkonini beradi. 4. Kengaytirilgan mijozlar tajribasi: Kutubxonani boshqarish tizimi mijozlarga kerakli resurslarni topishni osonlashtirib, mijozlar tajribasini yaxshilashi mumkin. 5. Ma’lumotlarni kiritishda xatolar va takroriylik kamaytirildi, chunki kutubxona boshqaruv tizimlari ko‘p vazifalarni avtomatlashtiradi va ma’lumotlarni qo‘lda kiritishga bog‘liqlikni kamaytiradi [3].&nbsp; Yaratilayotgan dasturda birinchi kitob ma’lumotlari kiritiladi, keyin foydalanuvchi ma’lumotlari kiritiladi undan keyin kitobni qidirish uchun kitob nomi kiritiladi. Agar kitob bazada bo‘lsa foydalanuvchiga kitob beriladi va qachon qaytarish kerakligini aytadi.</p> Rayxona Xasanboy qizi Xusanova Alisher Shakirovich Ismailov Dilsabo Djuraevna Rustamova Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 188 194 Shifoxonaga kelgan bemorlarni ro‘yxatga olish https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6905 <p>Shifoxonalar - bu kasal yoki jarohatlangan shaxslarga tibbiy yordam ko‘rsatadigan sog‘liqni saqlash muassasalari. Ular odatda shifokorlar, hamshiralar va boshqa tibbiyot xodimlari kabi malakali tibbiy mutaxassislardan iborat. Bemorni shifoxonada ro‘yxatdan o‘tkazish uchun odatda bemor haqida uning ismi, yoshi va kasallik tarixi kabi asosiy ma’lumotlarni taqdim etishingiz kerak bo‘ladi. Bemor - shifoxona, klinika yoki boshqa tibbiy muassasada tibbiy muolaja, parvarish yoki e’tibor olayotgan shaxs hisoblanadi. Quyida dastur funksiya boshqichlari keltirilgan: Bosh sahifa(ochilish sahifasi); Bemor ma’lumotlari; Kasal turi; Doktorga biriktirish; Doktor bergan dori qog‘oz; Yozilgan dorilarni olish. Kasalxonaga kelgan bemorlarni ro‘yxatga olishni qayd etish dasturining bemorlar va shifokorlar uchun afzalliklari quyidagilardan iborat: Samarali roʻyxatdan oʻtish: Dastur bemorni roʻyxatga olish uchun zarur boʻlgan vaqt va kuchni kamaytirishga yordam beradi, bu esa shifokorlar va boshqa tibbiyot xodimlariga oʻz bemorlariga tezroq murojaat qilish imkonini beradi. Ma’lumotlarning aniqligi yaxshilandi: dasturiy ta’minot bemor ma’lumotlarini to‘g‘ri kiritishni ta’minlashga yordam beradi, bu esa tibbiy yozuvlar va hisob-kitoblarda xatolik ehtimolini kamaytiradi. Bemor natijalarini yaxshilash: Tezroq va aniqroq roʻyxatga olish bilan shifokorlar va tibbiyot xodimlari oʻz vaqtida va samarali yordam koʻrsatish uchun yaxshi jihozlanadi, bu esa bemorning yaxshi natijalariga olib keladi. Yana yaratilayotgan dasturimizning bir qancha afzalliklari bor.</p> Maftuna Aliasqar qizi Yigitaliyeva Alisher Shakirovich Ismailov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 195 201 Mehmonxona xonasini onlayn buyurtma qilish tizimi https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6906 <p>Mehmonxona - bu sayohatchilar va sayyohlar uchun turar joy, ovqatlanish va boshqa xizmatlarni taqdim qiluvchi muassasa. Ularda odatda mehmonlar qolishlari uchun bir qator xonalar shuningdek, restoranlar, barlar, fitnes markazlari va suzish havzalari kabi qulayliklar mavjud. Ko‘pgina mehmonxonalar ular taqdim etayotgan hashamat va xizmatlar darajasini ko‘rsatadigan yulduz tizimiga ko‘ra baholanadi, yuqori yulduzli mehmonxonalar odatda ko‘proq qulayliklar va yuqori sifatli turar joy taklif qiladi. Mehmonxonalarni yirik shaharlardan tortib to olis joylarga qadar butun dunyo bo‘ylab topish mumkin va ular turli sayohatchilarga, dam olishda bo‘lgan sayohatchilardan tortib konferensiya va uchrashuvlarda qatnashadigan biznes sayohatchilargacha xizmat qiladi. Biz yaratayotgan algoritmning quyidagicha foydasi bor: 1. Qulaylik: Mehmonxona xonasini onlayn buyurtma qilish juda qulay, chunki siz internetga ulangan istalgan joydan tizimga osongina kirishingiz mumkin. 2. Vaqtni tejash: Mehmonxona xonasini onlayn buyurtma qilish vaqtni tejaydigan jarayon boʻlib, foydalanuvchilar bir necha daqiqada xonalarni qidirish, solishtirish va band qilishlari mumkin. 3. 24/7 Mavjudligi: Mehmonxona xonalarini buyurtma qilish tizimlaridan 24/7 foydalanish mumkin, ya’ni siz istalgan vaqtda, kechayu kunduz buyurtma qilishingiz mumkin. 4. Narxlar va sharhlarni solishtirish: Onlayn buyurtma qilish tizimlari foydalanuvchilarga turli mehmonxonalar narxlari va sharhlarini solishtirish imkonini beradi, bu ularga asoslangan qaror qabul qilishga yordam beradi. 5. Moslashuvchanlik: Onlayn buyurtma qilish tizimlari foydalanuvchilarga hech qanday qiyinchiliksiz bandlovni oʻzgartirish yoki bekor qilish imkoniyatini beradi. 6. Chegirmalar va maxsus takliflar: Onlayn buyurtma qilish tizimlari ko‘pincha o‘z foydalanuvchilariga pulni tejash va tajribasini oshirish uchun eksklyuziv chegirmalar va maxsus takliflarni taqdim etadi. Yaratilayotgan dasturda birinchi mehmonxonadagi xonalar ro‘yxati kiritiladi, keyin mehmonxonadagi bo‘sh xonalar ro’yxati aniqlanadi undan keyin buyurtmachini registratsiya qilish jarayoni boshlanadi.</p> Gulnoza To‘xtasinjon qizi Qodirova Alisher Shakirovich Ismailov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 202 210 Ishlatilgan moylarni tozalashning zamonaviy usullari https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6907 <p>Maqolada ishlatilgan moylarni tozalash usullari, moy tarkibidagi keraksiz komponentlarni ajratish jarayonlari va qurulmalari haqida bayon qilingan. Ishlatilgan moylarni tozalashning fizik, fizik-kimyoviy va kimyoviy usullaridan, fizik usullarda tindirish, ajratish, filtrlash jarayonlar orqali tozalash. Fizik-kimyoviy usullarda adsorbsiya, koagulyatsiya, termovakuum quritish, selektiv eritish jarayonlari yordamida tozalash. Kimyoviy usullar kislota bilan ishlov berish va ishqor bilan ishlov berish jarayonlari haqida ma’lumotga ega bolishingiz mumkin.</p> Behruz To’ymurodovich Salomatov Nodir Shavkatovich Panoyev Jasur Alijon o’g’li Safarov Hasan Rahmatovich Abdulloyev Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 211 217 Payvandlash usullari bilan tiklash va mustahkamlash https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6908 <p>Ushbu maqolada payvandlash usullari bilan tiklash va mustahkamlash to’g’risida batafsil ma’lumot keltirilgan.</p> A.A. Abdukaxxarov R.Sh. Mamatkulov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 218 222 Gazlarni aminli tozalash jarayonida yuzaga keladigan ko‘pikni bostirishda qo‘llaniladigan “TSU” reagent sintezi va ekstraksiyalash jarayoni tahlili https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6909 <p>Ushbu maqolada neft gaz-kimyo zavodlarida vujudga keladigan ko‘piklanish muammolari, hamda unga qarshi ko‘pikni bostiruvchi “TSU” reagentini sintez qilish va ekstraksiyalash jarayonlari muhokama qilingan.</p> S.O‘. Toshboyev O.I. Ravshanova D.F. Xayitova V.N. Axmedov E.R. Panoyev Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 223 227 Onlayn chipta xarid qilish https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6910 <p>Ushbu dastur onlayn chiptalarni boshqarish tizimini osonlashtirish va haridorlarga qulaylik yaratish maqsadida chipta harid qilishni onlayn boshqarish tizimini ishlab chiqishdan iborat. Ma’lumki chipta harid qilish do‘konlarida navbat kutish va shunga o‘xshash kichik muammolar vaqtni ketgazishga sababchi bo‘ladi. Hattoki, ayrim hududlarda chipta sotish do‘konlarini o‘zi yo‘q, bunga yechim sifatida men onlayn onlayn chipta harid qilish do‘koni tizimini ishlab chiqdim. Onlayn chipta harid qilish do‘konlarining birining yordamida, siz chiptani istalgan joyda foydalanishingiz mumkin.Chipta do‘konini boshqarish tizimlari uni 24 soat xizmatda qolishda, mijozlarga onlayn chipta harid qilish uchun yordam berishi mumkin. C++ da chipta do‘koni onlayn tizimining yutug’i chipta harid qiluvchilarga osonlashtirishda yordam beradi. C++ da chipta do‘konini onlayn boshqarish tizimi, eng yaxshi va asosiy oquv usullaridan biridir. Bu tizim, foydalanuvchilarga istalgan joyda sotib olish va sotishni osonlashtirish, qolgan vaqtni to‘g’ri ishlatish imkoniyatini beradi.</p> Ziyobek Ravshanovich Anorboyev Alisher Shakirovich Ismailov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 228 234 Strictly non-volterra dynamic system about dynamics https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6911 <p>The article examines the initial problems that led to the creation of dynamic systems. Numerical solutions are found for a time-continuous analogue of a fixed non-Volterra quadratic stochastic operator with discrete time. Using the MathCAD mathematical package, numerical solutions were determined for various initial values ​​and parameters, and graphs and phase trajectories of the solutions were constructed. The advantages and disadvantages of the Runge-Kutte method used in solving the problem are highlighted.</p> Nazokat Bobokhujayeva Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 235 243 Применение биоразлагаемых сварочных материалов https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6912 <p>В современном мире, сталкивающемся с нарастающими проблемами изменения климата и исчерпания природных ресурсов, вопросы устойчивого развития и экологической ответственности становятся неотъемлемой частью деятельности промышленных предприятий. Промышленность, в том числе и сварочное производство, играет ключевую роль в формировании негативного воздействия на окружающую среду через использование традиционных сварочных материалов. Тема «Применение биоразлагаемых сварочных материалов» приходит в центр внимания как перспективное направление, способное содействовать экологической устойчивости и снижению негативного воздействия на окружающую среду. Сварочные материалы, разлагающиеся под воздействием природных процессов, предоставляют уникальную возможность пересмотра традиционных методов производства в сторону более ответственного использования ресурсов. В данном контексте, статья направлена на рассмотрение существующих трендов, инноваций и перспектив разработки биоразлагаемых сварочных материалов, а также на выявление преимуществ и вызовов, с которыми сталкиваются компании, стремящиеся к экологически устойчивому производству. Акцент на важности экологической ответственности в промышленности подчеркивает актуальность данного исследования в современном контексте стремления к устойчивому развитию.</p> Самандар Дилшод угли Мадалиев Фериштабону Азимжоновна Абдукаримова Дусмурат Сайдивалиевич Фазилов Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 244 250 Квадратик стохастик операторлар ва уларнинг қўлланилиши ҳақида https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6913 <p>Ушбу мақолада квадратик стохастик операторлар ва уларнинг қўлланилиши бўйича фикрлар келтирилган. Уларнинг келиб чиқиш тарихи ҳақида сўз юритилган. Шу йўналишда олиб борилган илмий изланишлар таҳлил қилинган ва айрим олимларнинг фаолияти ҳақида маълумотлар айтиб ўтилган. Квадратик стохастик операторларнинг ривожланиш тарихида асосий рол ўйнаган «ўлжа-йиртқич» модели ёритилган.</p> Мафтуна Ҳошим қизи Ҳикматова Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 251 261 МШР-3,6-5,0 sharli tegirmonining jihozlarini yeyilish sabablari https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6914 <p>O’tkazilgan tajribalarda rudalarni maydalashda ishlatiladigan МШР-3,6-5,0 sharli tegirmoni 110Г13Л markali po’latidan tayyorlangan futerovkaning yeyilish va deformatsiyalanish sabablari o'rganilgan. Ishlash davrida maydalovchi po’lat yorilgan sharlarning nuqsonlari yuzalar bo’ylab olingan namunalarda o’rganilib, sharlarning yorilib ketishini oldini olish uchun termik ishlov berishda spovitish tezligini rejalashtirish tavsiya etilgan. Metallurgiya sanoatida texnologik jihozlari, texnologik transportlari, boyitish fabrikasining ko’p jihozlarining qismlari yeyilishga chidamli po’latdan, uglerodi 0.5-0.7% bo’lgan po’latlardan tayyorlanadi.</p> Dusmurat Saydivaliyevich Fazilov To’ymurod Nematulla o‘g‘li Kenjayev Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 262 267 O‘zbek adabiy tilining qadimgi turkiy davri https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6957 <p>Oltoydan tortib Markaziy Mugulistonga qadar, tomondan, Sharqiy Turkistondan tortib Kaspiyga qadar kengayadi. Turk xoqonligida ichki nizolar kuchayib 588 yili ikki mustakil davlatga - Sharqiy va garbiy xoqonlikka azhralib ketadi. Sharqiy xoqonlik Mugulistonda, garbiy xoqonlik esa Ettisuvda tashkil topadi. Ushbu xonliklarda rasmi til turkiy til bulgan. Davlat va jamiyat boshkaruvi, halqaro diplomatik munosabatlar rasmiylar turkish tilda olib borilgan. Buyuk ipak yo‘lida keng yo‘lgan sug‘d tiliga, o‘rni bilan tabgach (hitoy) tiliga ham etibor qaratilgan. Chunonchi, 732 yili tiklangan Kul tigin bitigi ikki tilli: matn turkchada, toshning ters yuzida hitoycha yozuvi ham bor.</p> Yoqub Siddiqovich Saidov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 505 510 Adabiy til, uning turlari va uslublari taraqqiyoti https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6958 <p>Ayonki, o‘zbek filologiyasi bakalavriat ta’lim yo‘nalishi talabalariga umumkasbiy fan sifatida o‘qitiladigan “O‘zbek tili tarixi” kursi “Qadimgi turkiy til”, “Eski o‘zbek tili va yozuvi”, “O‘zbek tilining tarixiy grammatikasi” va “O‘zbek adabiy til tarixi” fanlaridan tarkib topgan. “O‘zbekiston davlat standarti”ning zaruriy talablariga muvofiq yaratilgan bo‘lib, unda qoraxoniylar davri adabiy tili va manbalari, chig‘atoy adabiy tili va manbalari, “Devonu lug‘otit turk” asarining qiyosiy turkiyshunoslikdagi o‘rni, Xorazm yodnomalarining til taraqqiyotidagi roli, Alisher Navoiyning adabiy til rivojidagi o‘rni kabi masalalar zamonaviy tamoyillar bo‘yicha yoritib berilgan.</p> Yoqub Siddiqovich Saidov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 511 516 Adabiy tilning belgisi, uning meyori qoidalarga asoslanganlik printsipi https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6959 <p>Tilining lug‘at tarkibidagi hamma so‘zlar ham adabiy tilning me’yori sifatida qabul qilinmaydi. Bunday so‘zlar jumlasiga shevalarga xos so‘z va iboralar, jargonlar va maxsus kasb-hunar leksikasini misol sifatida aytish mumkin. Adabiy tili muayyan xalqning barcha ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, madaniy va ma’rifiy ehtiyoji va talablariga to‘liq xizmat qiladigan, davlat rasmiy hujjatlari, fan-texnika, ta’lim, matbuot, radio va televidenie, teatr va badiiy adabiyot tilidir. Bu me’yorlar til birliklarini nutqda qanday qo‘llashni, bir xillikni belgilab beruvchi qoidalar yig‘indisidir. Bunday me’yorlar har xil (leksik, fonetik, orfografik, grammatik) bo‘ladi.</p> Yoqub Siddiqovich Saidov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 517 522 O’zbek xalqi va tilining nomlanish tarixi https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6960 <p>Dunyodagi eng qadimgi xalqlardan biri bo‘lib, uning tili ham shunga ko‘ra qadimiydir. Tarixiy yozma manbalarning guvohlik berishicha, o‘zbek xalqi va tilining nomlanishi eng qadimgi davrdan to hozirgi davrlargacha turlicha bo‘lgan. O‘tmishda hozirgi o‘zbeklar va ularning tili bir qancha nom bilan atab kelingan. Bu nomlarning eng ma’lumlari <em>turk, chig‘atoy, sart va o‘zbek</em>dir. Miloddan avvalgi II asrdan milodiy III asrgacha bo‘lgan davrda turklar Xun xoqonligi tarkibida bo‘lgan davrda Xitoy manbalarida <em>shyunnu, xunnu</em> deb ham atalgan. <em>Turk </em>so‘zi <em>baquvvat, barkamol, odillik</em> kabi ma’nolarni anglatadi, degan fikrlar mavjud. Ayrim olimlar <em>turk</em> so‘zining o‘zagi <em>tur</em>ga borib taqalishini aytishadi.</p> Yoqub Siddiqovich Saidov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 523 528 Sart atamasi, Shayboniynoma asari, O‘zbek atamasining kelib chiqishi https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6961 <p>Zahiriddin Bobur Marg‘ilonni ta’riflar ekan, uning eli sartlar ekanini ta’kidlaydi. U yozadi: Eli sarttur va mushtzan-u pursharu shor eldur. Jangaraliq rasmi Movaraunnahrda shaye‘dur. Samarqand-u Buxorada nomdar jangaralar aksar marg‘inanidur. Sart atamasi o‘tmishda o‘zbek xalqi va uning tilini anglatgan atamalardan biri bo‘lib, Yusuf Xos Hojib va Mahmud Koshg‘ariy asarlarida <em>savdogar</em> ma’nosini bildirgan. O‘zbek atamasining kelib chiqishi bo‘yicha turli talqinlar mavjud. O‘zbek atamasi XI asr yozma yodgorliklarida ham uchraydi. Bu nom bilan ataluvchi qavmlar hozirgi O‘zbekiston, O‘rta Osiyo va arab mamlakatlari xududida ancha ilgaridan beri yashab kelayotganligi bo‘yicha ma’lumotlar mavjud.</p> Yoqub Siddiqovich Saidov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 529 534 O‘zbek adabiy tili va turkiy adabiy tillar https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6962 <p>O‘zbek tili, aytilganidek, dunyo tillari orasida eng qadimgi tillardan biri bo‘lib, u turkiy tillar oilasiga mansubdir. Bu oilaga ozarbayjon, turk, turkman, tatar, boshqird, qirg‘iz, qoraqalpoq, uyg‘ur, qozoq va boshqa turkiy tillar kiradi. O‘zbek tili o‘zbek xalqining milliy adabiy tili bo‘lib, u bir-biridan fonetik, morfologik va leksik xususiyatlari bilan farqlanib turadigan qarluq-chigil-uyg‘ur, qipchoq va o‘g‘uz lahjalari hamda ko‘plab katta-kichik shevalardan iborat. Uning tarixi oltoy davridan boshlanadi. Oltoy nazariyasiga ko‘ra, turkiy tillarning tarixi oltoy tillari bir til bo‘lib tashkil topgan qadimgi oltoy davridan boshlanadi. Oltoy bobo tili (asos til) dastlab ikkiga, ya’ni tungus-manjur va turk-mo‘g‘ul tillariga ajralgan.</p> Yoqub Siddiqovich Saidov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 535 540 Turkiy tillar oilasi hamda o‘zbek tilida ko‘p bo‘g‘inli so‘zlarning miqdori haqida https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6963 <p>Tub turkiy so‘zlar turkiy tillarning o‘z materiali, o‘z ona mulkidir. Bu so‘zlar turkiy tillar oilasiga mansub bo‘lgan barcha tillarda uchraydi. Bu hol turkiy tillar leksikasida bu tillar uchun qadimdan mushtarak bo‘lgan umumiy leksik fondni yuzaga keltirgan. Turkiy tillar lug‘at tarkibidagi mana shu mushtarak leksika turkologiyada umumturkiy so‘zlar deb yuritilmoqda. Turkiy tillar lug‘ati ayrim so‘zlarga ko‘ra farqlanadi. Turkiy tillar oilasi tarkibiga kiruvchi o‘zbek tilining ijtimoiy-siyosiy mavqei va obro‘yi dunyo jamiyatida keyingi yillarda ortib bormoqda. Turkiy tillar oilasi uchun xos bo‘lgan fonetik, grammatik va leksik xususiyatlar bir - biriga yaqinligi bo‘lsada, ular sezilarli darajada farqlanadi.</p> Yoqub Siddiqovich Saidov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 541 546 O‘zbek adabiy tilining shakllanishida boshqa tizimdagi tillarning o‘rni https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6964 <p>O‘zbek tilshunosligida yaratilgan tadqiqotlarda boshqa til oilasiga mansub tillardan o‘zlashgan so‘zlar, asosan, uch guruhga, ya’ni forsiy, arabiy va ruscha-evropacha so‘zlarga ajratilib tadqiq etiladi. O‘zbek tili tarixiga nazar solinsa, u murakkab shakllanish va rivojlanish bosqichlarini bosib o‘tganligiga guvoh bo‘lish mumkin. O‘zbek tili o‘tmishda bir qator qardosh bo‘lmagan, boshqa til oilasiga mansub tillar bilan ma’lum ijtimoiy-siyosiy sabablarga ko‘ra o‘zaro aloqada bo‘lgan. Mazkur aloqaning ta’sir darajasi va sifatiy ko‘rinishi boshqa tizimdagi tillarning har biri bilan turlicha. O‘zbek tili aloqada bo‘lgan ba’zi boshqa tillar unga, xususan, uning leksik tarkibining o‘zgarishiga kuchli ta’sir ko‘rsatgan bo‘lsa, ayrimlarining esa ta’siri sezilarli emas.</p> Yoqub Siddiqovich Saidov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 547 554 O‘zbek adabiy tili va rus tili, yevropa tillaridan kirib kelgan so‘zlar https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6965 <p>O’zbek tiliga rus va yevropa tillaridan o’zlashgan so’zlarning aksariyat qismi ijtimoiy-siyosiy hayotga oid nomlar va ilm-fan‚ maorif‚ pochta-telegraf‚ transport sohalariga oid terminlardir. Rus tilidan qabul qilingan ayrim so‘zlar aslida turkiy (o‘zbekcha) so‘zlardir. Chor Rossiyasi XIX asrning o’rtalaridan O’rta Osiyo hududlarini egallash uchun dastlabki harbiy harakatlarni boshlab yubordi. Mazkur siyosiy voqea Turkiston ijtimoiy hayotini tubdan o’zgartirib yubordi. Hukmron Chor Rossiyasi hukumati o’z mavqeini mustahkamlash maqsadida mahalliy xalqning madaniy, ma’naviy an’analari o’rniga o’z madaniyati va ma’naviyatini joriy etishga harakat qildi.</p> Yoqub Siddiqovich Saidov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 555 560 O‘zbek adabiy tilining davrlastirilishi, adabiy tilning tayanch dialektizm masalasi https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6966 <p>Hozirga qadar fanga ma’lum bo‘lgani shuki, turkiy tillarni ilk bor XI asrda Mahmud Koshg‘ariy o‘zining “Devonu lug‘otit turk” asarida tasnif etgan. Mazkur tasnif o‘zining aniqligi, soddaligi va mukamalligiga ko‘ra undan keyin yaratilgan tasniflardan alohida ajralib turadi. O‘zbek adabiy tili o‘zining tashkil topishi va shakllanishining dastlabki davrlaridan boshlab hozirgi kunlargacha juda murakkab taraqqiyot yo‘lini bosib o‘tdi. Til tarixini davrlashtirish “O‘zbek tili tarixi” fani uchun eng muhim masalalardan biridir. Chunki davrlashtirish orqali o‘zbek tili va unga qardosh turkiy tillarning kelib chiqishi, taraqqiyot bosqichlari, o‘zaro munosabat va aloqalari, boshqa tizimdagi tillarning bevosita hamda bilvosita ta’siri kabilarni aniqlash mumkin.</p> Yoqub Siddiqovich Saidov Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 561 569 Maktabgacha ta’lim tashkilotlarini moliyalashtirishning uslubiy jihatlar https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6953 <p>Mazkur maqola maktabgacha ta’lim tizimida uzoq muddatli istiqbolda rivojlantirish uchun moliyalashtirishning turlari bo’yicha amalga oshirilgan ilmiy tadqiqotlari ifodalanlan.Shuningdek, maqolada maskur masala bo’yicha mavzu yuzasidan muallif tomonidan o’z fikr va xulosa berilgan.</p> M.O. Nizomidinova M.B. Pulatova Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 476 480 Деятельность международных финансово-кредитных организaций и перспективы развития сотрудничества с Республикой Узбекистан https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6954 <p>В нашей статье анализируется значение финансовых организаций и их роль в развитии экономики, а также вопросы улучшения финансовых отношений между Узбекистаном и международными финансовыми организациями.</p> Зарнигор Камолиддин кизи Холикова Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 481 488 Кичик саноат зоналарининг мазмун-моҳияти, илмий-назарий асослари https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6955 <p>Мақолада инвестицион фаолликнинг моҳияти ва меъёрий-ҳуқуқий асосларини илмий тадқиқ қилиш, кичик саноат зоналарида инвестицион фаолликни оширишнинг шарт-шароитлари ва омилларини очиб бериш, cаноат зоналарида инвестицион фаолликни оширишнинг хориж тажрибаларини ўрганиш ва фойдаланиш имкониятларини кўриб чиқишга асосланган.</p> Шахноза Элшодовна Маннапова Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 489 496 Инвестицион фаолликни таъминлашнинг макроиқтисодий омиллари https://openscience.uz/index.php/sciedu/article/view/6956 <p>Мақолада инвестицион фаолликни таъминлашнинг макроиқтисодий омиллари билан боғлиқ жараёнлар тадқиқ этилган. Кичик саноат зоналарида инвестицион фаолликни таъминлаш жараёнига таъсир кўрсатувчи омиллар назарий-услубий жиҳатдан ўрганилган. Кичик саноат зоналари инвестицион фаоллигини оширишга салбий таъсир кўрсатувчи омилларни бартараф этиш йўналишлари ва имкониятлари асосланган.</p> Шахноза Элшодовна Маннапова Copyright (c) 2024 https://creativecommons.org/licenses/by/4.0 2024-04-27 2024-04-27 5 4 497 504